معاونت امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به منظور گسترش عدالت فرهنگی در سراسر کشور و پشتیبانی از اقدامات انجام شده و طرح‌های ابتکاری در حوزه کتاب و کتابخوانی و جلب توجه سازمان‌ها و نهادهای مرتبط به اهمیت کتاب در جامعه، «جشنواره روستاها و عشایر دوستدار کتاب» را در سطح روستاها و عشایر سراسر کشور از سال ۱۳۹۳ برگزار میکند.
مجموعه فعالیت‌های فرهنگی ـ ترویجی مرتبط با کتابخوانی که با مشارکت‌های مردمی، نهادها و سازمان‌های فعال در میان روستائیان و عشایر اجرا شده یا برای اجرا در سال آینده برنامه‌ریزی شده است، می‌تواند نامزد شرکت در جشنواره این باشد. در هر برنامه، اعم از اجرا شده یا پیش‌بینی‌شده، باید اهداف، شیوه اجرا، نهادهای مشارکت‌کننده و نحوه تأمین بودجه آن مشخص شود.
برای شرکت در این جشنواره، ضروری است مجموعه فعالیت‌ها، برنامه‌ها، مدارک و مستندات با امضای دهیار، رئیس شورای اسلامی و مسئول کتابخانه یا متولی طرح‌های کتابخوانی، به همراه برگه‌های تکمیل‌شده به دبیرخانه استانی جشنواره مستقر در ادارات کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان‌ها یا به‌صورت مستقیم به دبیرخانه مرکزی در تهران ارسال میشود.
هیئت‌داوران جشنواره از میان نامزدان نهایی، ۱۰ روستا یا گروه عشایری برگزیده را به‌عنوان «دوستدار کتاب» معرفی میکنند.
از سال ۱۳۹۳ و در طول پنج دوره از برگزاری این جشنواره، هر ساله ده روستا و گروه عشایری به عنوان روستاها و عشایر دوستدار کتاب برگزیده میو -شودیک روستا به عنوان برگزیدۀ برگزیدهها موفق به دریافت جایزه استمرار شده است.
برنامه‌های ارسالی روستاهای شرکت کننده در این جشنواره شامل مجموعه فعالیت‌های زیر میباشد:
- اقدامات زیربنایی شامل تأسیس نهادهای مرتبط با کتابخوانی ازجمله کتابخانه، واگذاری زمین، تأمین تجهیزات و امکانات زیربنایی
- فعالیت‌های ترویجی شامل برگزاری مسابقات، جشنواره‌ها، نمایشگاه‌ها و هر فعالیتی که به نحو مبتکرانه و خلاقانه‌ای به ترویج کتاب و کتابخوانی بیانجامد.
شاخص‌های انتخاب
- متناسب با نیازهای محلی، آیین‌های بومی و ارزش‌های دینی و ملی باشد.
- تأثیرات پایداری در ارتقای سطح فرهنگ کتابخوانی داشته باشد.
- از مشارکت مردمی و پشتیبانی واحدهای اجرایی روستا و عشایر برخوردار باشد.
- پوشش جمعیتی مناسب داشته باشد و به‌خصوص زنان، کودکان و نوجوانان را موردتوجه قرار دهد.
- قابلیت الگوبرداری و اجرا در سایر مناطق را داشته باشد.
- از تازگی و کیفیت در محتوا و شیوه اجرا برخوردار باشد.
- ۱٫ توسعه زیرساخت‌ها و فعالیت‌های ترویج کتابخوانی در روستاها و آبادی‌های عشایری
- افزایش همکاری‌ها و مشارکت نهادهای مردمی، مدنی و غیردولتی، دولتی و عمومی در حوزه ترویج کتابخوانی
- جذب امکانات و سرمایه‌های عمومی و خصوصی برای ترویج کتابخوانی
- ترویج غیرمستقیم آینده‌نگری و برنامه‌ریزی در حوزه ترویج کتابخوانی
- حمایت از ایده‌های نو و ابتکاری در حوزه کتابخوانی
- تمرکززدایی و توجه به برنامه‌ریزی محلی برای ترویج کتابخوانی
- طراحی برنامه‌های جذاب و مردم‌پسند در حوزه کتاب.
این جشنواره شامل فعالیت‌های فرهنگی ـ ترویجی مرتبط با کتابخوانی است که با مشارکت مردمی، نهادهای مردم‌نهاد و سازمان‌های فعال در میان روستاییان و عشایر اجرا شده است. برای شرکت در جشنواره مجموعه فعالیت‌ها، برنامه‌ها، مدارک و مستندات با امضای دهیار، رئیس شورای روستا و مسئول کتابخانه به همراه فرم‌های تکمیل شده به دبیرخانه استانی (در هر استان) یا به‌صورت مستقیم (به تهران) ارسال میشود.
فعالیت‌ها و اقدامات هر روستا و آبادی عشایری در دو دسته کلی به شرح زیر ارائه میشود:
اقدامات زیربنایی شامل تأسیس کتابخانه، واگذاری زمین، تأمین تجهیزات و امکانات عمرانی؛
فعالیت‌های ترویجی شامل برگزاری مسابقات، جشنواره‌ها، نمایشگاه‌ها و هر فعالیتی که به‌صورت خلاقانه به ترویج کتاب و کتابخوانی بینجامد.
بر این اساس، هر روستا، پرونده‌ای شامل فعالیت‌های انجام شده و برنامه‌های آینده خود را به همراه مستندات و مدارک لازم با امضای دهیار و رئیس شورای روستا آماده و به دبیرخانه ارسال میکند.
این پرونده در دو مرحله داوری میشود و سپس بر اساس معیارها اسامی روستاها و آبادی‌های عشایری دوستدار کتاب اعلام میشود.
گزارش برگزاری پنج دوره جشنواره روستاها و عشایر دوستدار کتاب ایران
در نخستین دوره از برگزاری این جشنواره ۶۲۰ روستا مشارکت کردند و هرسال بر تعداد روستاهای شرکت‌کننده افزوده شد.در دوره دوم ۸۰۰ روستا، در دوره سوم ۹۵۲ روستا و در دوره چهارم ۱۳۰۰ روستا و از تمامی استانهای کشور در این جشنواره شرکت کردند.
فراخوان پنجمین جشنواره روستاها و عشایر دوستدار کتاب در ابتدای شهریور ماه ۱۳۹۷ از سوی دفتر مطالعات و برنامه ریزی فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و ستاد شهرها و روستاهای دوستدار کتاب ایران به ادارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سراسر کشور ارسال شد. در پنجمین جشنواره روستاها و عشایر دوستدار کتاب ایران ۱۴۰۶ روستا و آبادی عشایری از تمامی استان های کشور موفق به ارسال آثار خود به دبیرخانه مرکزی این جشنواره شدند که نسبت به سال گذشته ۱۰۶ روستا رشد داشت. نکته قابل توجه در آثار ارسالی، کیفیت آثار ارسالی به این جشنواره بود و مستندسازی آثار نسبت به ادوار قبل رشد قابل توجهی یافته بودند.
داوری این جشنواره در چهار مرحله صورت گرفت و ۴۳ روستا به مرحله نیمه نهایی داوری این جشنواره راه یافتند و پس از داوری نهائی، هئیت داروان این جشنواره در تاریخ سه شنبه ۱۶ بهمن ماه ۱۳۹۷ ،ده روستا را به عنوان روستاهای برگزیده و ده روستارا به عنوان شایسته تقدیر پنجمین جشنواره روستاها و عشایر دوستدار کتاب انتخاب کردند. همچنین از سوی هئیت داوران این جشنواره یک روستا از روستاهای برگزیده ادوار قبل به عنوان برگزیده استمرار (برگزیده برگزیدگان) انتخاب شد.
برای آشنایی روستاهای شرکت کننده در این جشنواره نمونه ای از مستندات ارسالی روستاهای برگزیده ادوار گذشته این جشنواه در اینجا به نمایش گذاشته می شود.
روستای حصارزبرخان ۱ روستای حصار زبرخان ۲