جام باشگاه های کتاب خوانی کودک و نوجوان برنامه ای ملی و بسیار کم هزینه برای ترویج کتابخوانی در ایران است که نخستین اجرای آزمایشی خود را در پاییز و زمستان سال ۱۳۹۵ با موفقیت پشت سر گذاشت و به خاطر همین موفقیت در دوره های بعدی امکان برگزاری این برنامه به وجود آمد.
تا کنون در برگزاری چهار دوره این برنامه ۲۱۹۴۸ باشگاه کتابخوانی با ۳۳۵۰۰۰ عضو تشکیل شده است و پنجمین دوره آن در سال ١٣٩٩ در حال برگزاری است.
پنجمین دوره جام باشگاههای کتابخوانی کودک و نوجوان با توجه به شیوع ویروس کووید ۱۹، کارگاه‌های آموزشی آن به صورت مجازی برگزار شد و باشگاههای کتابخوانی پس از برگزاری این کارگاه ها فعالیت های خود را از سر گرفته اند.
هدف اصلی این طرح هم گیر کردن کتابخوانی و جلب مشارکت مردمی در کتابخوانی است. در طراحی این فعالیت به تجربه های موفق و ناموفق دستگاه‌های مختلف دولتی و عمومی که گاهی هزینه‌های سنگینی نیز داشته توجه و تلاش شده است تا کاستی‌ها برطرف و محاسن آن تقویت شود.
جام باشگاه های کتابخوانی چند مرحله دارد. در مرحله نخست مربیان و معلمان و مروجان کتابخوانی برای تشکیل باشگاه های کتاب خوانی با حضور در کارگاه هایی آموزش می بینند. سپس با کمک آنها گروه‌های دست کم ۱۲ نفره کودک و نوجوان یک باشگاه کتابخوانی تشکیل می‌دهند. این باشگاه‌ها در کتابخانه ها، مراکز کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، مدارس، مساجد، مراکز بهزیستی، مجتمع های مسکونی، کانون های فرهنگی و هنری، سراهای محله، فرهنگسراها و دیگر مراکز تجمع کودکان و نوجوانان در شهرها و روستاها زیر نظر یک هماهنگ کننده بزرگسال به نام تسهیل‌گر تشکیل می‌شود.
باشگاه های کتابخوانی کودک و نوجوان در سایت شبکه ترویج کتابخوانی به آدرس اینترنتی Www.bookpromotion.ir
در دبیرخانه جشنواره ثبت‌نام می کنند. نام های آنها ثبت شده و امکان بهره مندی از یارانه ۵٠ درصدی معاونت امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برای خرید کتاب را از طریق کتابفروشی های شهر شان پیدا می کنند.
بر اساس فهرست، کتابهای مناسب (کتابهای برگزیده فرصت ها و نهادهای مختلف) در اختیار کتابفروشی‌ها قرار گرفته شده است و اعضای باشگاههای کتابخوانی می توانند کتاب‌ها را انتخاب و خریداری کنند. هر عضو دستکم یک کتاب خریداری و به باشگاه ارائه می‌کند. اعضای باشگاه کتابخانه های کوچک را تاسیس یا تقویت می‌کنند و کتابهای خریداری شده را با هم مبادله می‌کنند و با هم می خواند. درباره ی کتاب های خوانده شده گفتگو و آنها را داوری می‌کنند و در پایان کتاب برتر را از نگاه خود در باشگاه انتخاب می‌کنند و سپس در نامه‌هایی به نویسندگان کتابهای برتر، نظر خود را درباره کتاب های برگزیده می‌نویسند و کتاب‌هایی را که پسندیده اند در فیلم‌های کوتاه موبایلی به دیگران معرفی می‌کنند.
سپس در مرحله شهرستان کتابهای برگزیده باشگاه‌ها با حضور نمایندگان آنها داوری دوباره شده و کتاب یا کتابهای برگزیده از نظر کودکان و نوجوانان شهر انتخاب می شوند. همچنین با داوری فیلم‌ها و برنامه‌های بچه‌ها از سوی داوران در هر شهر، بهترین فیلم ها معرفی و بهترین نامه ها به نویسندگان انتخاب و در مراسم پایانی شهرستان از آنان قدردانی و جایزه بچه های شهر به نویسنده برگزیده اهدا می‌شود.
در ایــران ســالانه بیــش از ۱۱۰۰۰( یــازده هــزار) عنوان کتاب بــرای کودکان و نوجوانــان منتشــر می شــود کــه این غیــر از کتاب های درســی و کمک درســی دبستان و دبیرستان است. تلاش همکاران ما در دبیرخانه جام باشگاه های کودک و نوجوان ارائه فهرســتی از کتاب های برگزیده در ۸ ســال اخیر اســت، کتاب هایــی کــه هــم در کتابفروشــی ها موجود و هــم از ارزش هــای ادبی و هنری و علمی و فنی و محتوایی برخوردار باشد. گزینش فهرســتی از میان چند هزار کتابی که در ۸ ســال منتشــر شده است، به سادگی ممکن نیست و نیاز به اتخاذ روش های مناسب دارد. برای تهیه این فهرست، دو راه پیش رو داشتیم: ۱ .تشکیل گروه داوری و بررسی کتاب های منتشر شده و انتخاب کتاب های برگزیده از میان آنان ۲ .اعتماد به انتخاب فهرست ها و جوایز فرا گیر کتاب کودک و نوجوان ایران. ما راه دوم را انتخاب کردیم، اما به آن هم بسنده نکردیم و سعی کردیم در هر جایی که فکر می کردیم ضعفی وجود دارد، آن را با مراجعه به گروه داوری اصــلاح کنیــم. در کشــورمان جوایز متعدد دولتی و غیردولتــی در حوزه کتاب کودک وجود دارد. در زمینه جوایز دولتی وزارت فرهنگ و ارشــاد اسـلامی هر ســال کتاب سال جمهوری اســلامی ایران و چند جشنواره مانند جایزه ادبی پرویــن اعتصامی را برگــزار می کند. همچنین کانون پــرورش فکری کودکان و نوجوانان جشــنواره کتاب کودک و نوجوان را برگزار و علاوه بر آن فهرســت کتاب های مناسب را نیز تهیه می کند. در حــوزه غیردولتــی، شــورای کتاب کودک ایــران نیز هر ســاله ضمن معرفی کتاب های برگزیده خود، فهرست کتاب های مناسب را با درجه بندی عرضه می کند. همچنین فهرســت لاک پشــت پرنده هر فصل با ارزیابی کتاب های شیوه انتخاب کتاب های برگزیده منتشــر شــده، فهرســتی از کتاب های برگزیده را منتشــر و در پایان ســال نشــان طلایی و نقره ای را به بهترین کتاب های سال اعطا می کند. وزارت آموزش و پرورش هم دفتر انتشــارات و تکنولوژی آموزشــی، فهرســتی از کتاب های مناسب را در قالب کتاب نامه های رشد منتشر می کند. در کنــار ایــن جوایــز و جشــنواره ها، جوایــز دیگــری مانند گــوزن زرد (جایزه به انتخــاب کــودکان و والدیــن)، جایزه شــهید حبیب غنی پور، جایــزه کتاب برتر )انجمــن فرهنگی ناشــران کــودک و نوجوان)، جایــزه ســپیدار (بهترین کتاب زیست محیطی کودک و نوجوان) و… وجود دارد. همچنین از لیست کتاب های هد هد سفید که پر مخاطب ترین کتاب های نهاد کتاب های عمومی کشور است نیز استفاده شده است. در تهیــه ایــن فهرســت از تمــام فهرســت ها و جوایــزی کــه نامبرده شــد، بهره گرفته شده و هر کتابی که به فهرست راه یافته است، دستکم در یک فهرست )یا جایزه( نهادهای ادبیات کودک دولتی و غیردولتی حضورداشته است. این فهرست کتاب های چاپ اول هشت سال اخیر را در برمی گیرد. پس از تهیه فهرســت اولیه، فهرســت در اختیار نمایندگان با حضور گروهی از کارشناسان حوزه کودک و نوجوان مورد بررسی قرار گرفت و ضعف های آن برطرف شد. در این مرحله کتاب هایی حذف و کتاب هایی اضافه شد تا فهرستی مناسب فراهم آید. تلاش شــد در تهیه فهرســت هم ازنظر موضو ع و هم از نظر قالب های ادبی به نیازهای گونا گون کودکان توجه شــود و فهرســت، فهرســتی متنو ع و مناســب باشد.
دبیرخانه جام باشگاههای کتابخوانی کودک و نوچوان
دبیرخانه جام باشگاههای کتابخوانی کودک و نوجوان
فهرست کتاب های برگزیده سال های پیش از دبستان
فهرست کتاب های برگزیده ویژه سه سال اول مقطع دبستان
فهرست کتاب های برگزیده ویژه سه سال دوم مقطع دبستان
فهرست کتاب های برگزیده دوره متوسطه